COP29: Bakü’de İklim Mücadelesi İçin Büyük Adım

Küresel anlamda iklim değişikliği mücadelesinin sembol organizasyonu Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nın (COP) 29. buluşması Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleştirildi. 169 ülkeden 72 bin insan, 11-22 Kasım tarihlerinde düzenlenen bu büyük iklim eylemine katılmak için kayıt yaptırdı. Bununla birlikte 80 ülkeden devlet ve hükümet başkanı da konferansa iştirak edenler arasındaydı.

Ana meselesini “iklim finansmanı” olarak belirlediği için literatüre “Finans COP’u” olarak giren COP29, yeni başlıkların ve yeni hedeflerin konuşulduğu zirve ve oturumlara ev sahipliği yaptı. COP29, gün gün şöyle bir takvimle hayata geçirildi:

11 Kasım: Açılış Günü
12-13 Kasım: Dünya Liderleri İklim Eylemi Zirvesi
14 Kasım: Finans, Yatırım ve Ticaret
15 Kasım: Enerji/Barış, Yardım ve İyileşme
16 Kasım: Bilim, Teknoloji ve Yenilik/Dijitalleşme
17 Kasım: Dinlenme Günü; Tematik Programlama Yok
18 Kasım: İnsani Gelişim/Çocuklar ve Gençlik/Sağlık/Eğitim
19 Kasım: Gıda, Su ve Tarım
20 Kasım: Kentleşme/Ulaşım/Turizm
21 Kasım: Yerli Halklar/Cinsiyet Eşitliği/Doğa ve Biyoçeşitlilik/Okyanuslar ve Kıyı Alanları
22 Kasım: Nihai Müzakereler

COP29 açılış gününde taraflar, güvenilir ve şeffaf karbon piyasaları için, Paris Anlaşması’nın 6.4. maddesinin içerdiği standartlar üzerinde fikir birliğine vardı. Açılış gününü takip eden iki gün boyunca yapılan Dünya Liderleri İklim Eylem Zirvesi’nde ise iklim mücadelesi ile ilgili önemli mesajlar verildi.

Liderlerden, İklim Değişikliğine Karşı Küresel Mücadele için Kritik Açıklamalar

Dünya Liderleri İklim Zirvesi 1. Günü olarak COP29 takviminde yer bulan ilk günde, iklim değişikliği ile mücadelede atılması gereken adımların altı çizildi. Zirvenin açılış konuşmasını yapan Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres, küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlandırma hedefine ulaşmada zamanın dolmak üzere olduğunu hatırlatarak sözlerine başladı. “Zaman bizim yanımızda değil. Kayıtlara geçen en sıcak gün ve ayla birlikte bu yılın kayıtlara geçen en sıcak yıl olacağı neredeyse kesinleşmiş oldu. Doğal afetler nedeniyle toplumlar, altyapılar ve çocuklar ciddi zararlar görüyor. Tüm bu felaketler ve daha fazlası, insan yapımı iklim değişikliği ile daha da büyük bir boyuta taşınacak gibi görünüyor. Beklenen etkilerden hiçbir ülke muaf değil." diyerek mevcut durumun bir fotoğrafını çeken Guterres, COP29’un ana konusu olan iklim finansmanında belirlenen hedeflere ulaşmanın “zorunluluk” olduğunu vurguladı. Guterres, odaklanılması gereken asıl noktayı şöyle aktardı: “İklim finansmanı hayır işi değil, bir yatırımdır. İklim eylemi tercih değil, zorunluluktur.”

COP29’a ev sahipliği yapan Azerbaycan’ın Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise, "Çok taraflılığın etkin bir savunucusu" olarak nitelediği ülkesinin, kültürler arası diyalog için faal bir görev üstlenerek iklim konusundaki aktörler için köprü vazifesi görebileceğini söyledi. Azerbaycan’ın jeopolitik konumu gereği Kuzey, Güney, Batı ve Doğu'nun buluştuğu yerde bulunduğunu vurgulayan Aliyev, başlattıkları büyük ve önemli projelerin Avrasya'nın enerji ve ulaşım haritalarını değiştirdiğini belirtti. Bu projelerin, bölgedeki çok taraflı iş birliği formatlarına katkı sağladığını da ayrıca ifade etti.

İlk iki günün öne çıkan diğer önemli başlıkları ise şöyle sıralandı:
-80 devlet ve hükümet başkanı, Paris Anlaşması'nı nasıl ilerlettiklerine dair resmî açıklamalarda bulundu.
-Kayıp ve Hasar Fonu’nun, 2025’te fon dağıtmaya hazır hâle gelmesi için kritik adımlar atıldı.
-Kalkınma Bankaları, 2030’a kadar iklim eylemine yıllık 170 milyar dolar katkı sağlayacaklarını açıkladı.
-COP29’a davetle katılan Küçük Ada Devletleri, iklim finansmanına erişim gibi öncelikli konuları dile getirme şansı yakaladı.
-Yıl boyunca şeffaflığın ve İki Yılda Bir Yapılan Şeffaflık Raporları’nın önemi konusunda farkındalık oluşturuldu ve erken sunum çağrıları yapıldı. 
-Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Genel Direktörü, COP26-30 Başkanlıkları ile birlikte "İklim ve Sağlık için Süreklilik Koalisyonu"nu tanıttı.

Son Gün Yaşananlar ve Pazar Gününe Sarkan Nihai Kararlar

COP29 takviminde 22 Kasım son gün olarak belirlenmiş ve “Nihai Müzakereler Günü” olarak not düşülmüştü. Özellikle iklim finansmanı noktasında verilecek kararın ne olacağı bilhassa gelişmekte olan ülkelerce sabırsızlıkla bekleniyordu. Zira gelişmiş ülkelerin, gelişmekte olan ülkelere yıllık 100 bin dolarlık finansman yardımı hedefine 2023 itibarıyla ulaşılmıştı. Yeni Kolektif Sayısallaştırılmış Hedef (NCQG) ne olacak sorusu, cevabını bekliyordu. Bu anlamda COP29 Başkanlığı, 22 Kasım’da bir bildiri yayımladı. Buna göre COP29 Başkanlığı, gelişmiş ülkelerin, gelişmekte olan ülkelere yaptığı iklim finansmanı yardımının revize edilmesi konusunda fikir birliğine vardı ve yıllık 100 milyar dolar tutarındaki finansman yardımının 2035 yılına kadar 250 milyar dolara çıkarılması gerektiğini ifade etti. Yine tüm taraflara, gelişmekte olan ülkelere tüm kamu ve özel kaynaklardan sağlanan finansmanı 2035’e kadar yılda en az 1,3 trilyon dolara çıkarmak için birlikte çalışma çağrısında bulundu.
Açıklanan rakam üzerine pek çok konuşma, pek çok yorum yapıldı. Alınan kesinleşmiş kararların paylaşılması ise 24 Kasım Pazar gününü buldu. 
COP29 kapsamında o gün yapılan Kapanış Oturumu’nda alınan kararlar şöyle sıralandı:
-Gelişmiş ülkelerin, gelişmekte olan ülkelerin iklim eylemlerini desteklemek üzere, 2035'e kadar yapması gereken finansman yardımı yıllık 250 değil, 300 milyar dolar olarak belirlendi. 
-Paris Anlaşması'nın 6. Maddesi kapsamında yüksek güvenilirliğe sahip karbon piyasaları hakkında on yıldır süren müzakerelerin tamamlandığı duyuruldu.
-Ülkeler arasındaki karbon ticareti ve iş birliğini düzenleyen Paris Anlaşması'nın 6.4. maddesi kabul edildi. Ülkelerin Ulusal İklim Planları’nı (NDC'ler) uygulama maliyetlerini yılda 250 milyar dolara kadar düşürmesi bekleniyor.
-Küçük ada devletleri, en az gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan ülkeler tarafından uzun süredir beklenen Kayıp ve Zarar Fonu'nun işlevsel hale getirilmesi kararı alındı.
- Paris Anlaşması'nın 13. maddesi uyarınca, gelişmekte olan ülkelerin kapasite geliştirme çabalarına yönelik, İki Yıllık Şeffaflık Raporları'nın (BTR'ler) hazırlanmasına dair karar alındı.
-Cinsiyet ve İklim Değişikliği stratejileri, Uyum Konusunda Küresel Hedef ve Şarm El-Şeyh Azaltma Hedefi ve Uygulama Çalışma Programı da dahil olmak üzere temel belgeler onaylandı.