Sürdürülebilir bir geleceğin inşası günümüzde toplumların refahını ve insan sağlığını güvence altına almak açısından kritik bir öneme sahip. Küresel bir sorun olan iklim değişikliğinin beraberinde gelen pek çok problem nedeniyle çevreye zarar vermemek ve doğayı korumak doğal kaynakların da sürdürülebilir kullanımına bağlı. Bu konuda bireysel olarak gösterdiğimiz çaba kadar büyük şirketlerin de sürdürülebilirliğe katkısı büyük önem taşıyor. 
Günümüzde, enerji ve endüstri alanlarında çevre dostu ve sürdürülebilir alternatiflere olan talep artıyor. Bu nedenle petrokimya endüstrisinin geleneksel ham petrol ve doğalgaza dayalı üretim süreçlerinin yanında, biyolojik kaynaklardan elde edilen petrokimya ürünleri üzerine yapılan araştırmalar daha da önem kazanıyor. 

Biyolojik kaynaklardan hangi petrokimya ürünleri elde ediliyor? Sürdürülebilir kimya neden önemli bir yaklaşım olarak görülüyor? Bu yazımızda bu soruların yanıtlarını mercek altına aldık. 

Petrokimyasal nedir, nasıl elde edilir?  

Petrol ve doğal gazdan elde edilen sentetik malzemelere “petrokimyasal” deniyor. Prof. Dr. James G. Speight, “Handbook of Industrial Hydrocarbon Processes (Endüstriyel Hidrokarbon Prosesleri El Kitabı)”nda petrokimyasalları şöyle tanımlıyor: “Petrokimyasallar petrolden türetilen kimyasal ürünlerdir. Petrokimya üretiminin petrolün ve ilgili petrol gazının çok aşamalı işlenmesine dayanır.” Ancak petrokimyasallar sadece tek bir şekilde üretilmez. Aynı kimyasal bileşiklerin birçoğu, kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtlardan üretildiği gibi mısır, şeker kamışı ve diğer biyokütle türleri gibi yenilenebilir kaynaklardan da elde edilir. 

Peki yenilenebilir yani biyolojik kaynaklardan üretilen petrokimya ürünleri neler? Şimdi gelin sürdürülebilir kimyanın en önemli yapıtaşlarından biyolojik temelli petrokimyasallara bir göz atalım. 

Biyolojik temelli petrokimsallar neler? 

Biyopolimerler (Biyo-plastikler): Biyopolimerler, biyolojik kaynaklardan elde edilen petrokimya ürünleri arasında önemli bir yerde. Biyopolimerler, biyolojik sistemlerle etkileşime girecek şekilde tasarlanan biyomateryallerin ve küçük moleküllerin canlı organizmalar tarafından birbirlerine tekrarlar halinde eklenmesiyle oluşan uzun zincirli moleküllerdir. Tıbbi sistemlerde kullanılırlar. Bu polimerler genellikle mısır, şeker kamışı veya patates nişastasından elde edilen doğal kaynaklardan üretilir. “Biyo-plastik” olarak da adlandırılan bu malzemeler, petrokimya kökenli plastiklerin yerini alarak, plastik atıkların azaltılmasına ve çevresel etkilerin düşürülmesine katkı sağlar. Ayrıca, biyolojik kaynaklı polimerlerin üretimi sırasında sera gazı emisyonları da genellikle daha düşük olduğunu da ekleyelim.

Biyodizel: Biyodizel, biyolojik kaynaklardan elde edilen bir diğer önemli biyo-yakıt ürünüdür. Bitkisel yağlar veya hayvansal yağlar, transesterifikasyon adı verilen bir kimyasal işlemle biyodizele dönüştürülebilir. Biyodizel, geleneksel dizel yakıtların yerine kullanılarak, fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltabilir ve atmosferdeki karbon salınımını düşürebilir. Biyodizel, genellikle geleneksel petrolden elde edilen dizel yakıtının bir alternatifi olarak taşımacılık, tarım, deniz taşımacılığı, endüstriyel ısıtma, enerji üretimi ve ev ısıtma gibi çeşitli sektörlerde kullanılır. Bu nedenle sürdürülebilir enerji üretiminde önemli bir rol oynayabilir. 

“Biyodizel, geleneksel dizel yakıtların yerine kullanılarak, fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltabilir ve atmosferdeki karbon salınımını düşürebilir.”

Biyo-etanol: Biyo-etanol, biyolojik kaynaklardan elde edilen bir diğer biyoyakıt türüdür. Fermantasyon yoluyla bitkisel kaynaklardan üretilen bu alkol, benzinin bir alternatifi olarak kullanılabilir. Mısır, şeker kamışı veya buğday gibi bitkilerden elde edilen biyo-etanol, biyoyakıtların geniş bir yelpazesini oluşturur. Biyoetanol, taşımacılık sektöründe benzinle karıştırılarak biyoyakıt oluşturmak ve otomobillerde kullanmak amacıyla yaygın olarak kullanılır. 
Biyomalzemeler: Biyolojik kaynaklardan elde edilen malzemelerin bir diğer örneği de biyomalzemelerdir. Selüloz, bakteriyel selüloz veya mantar kaynaklı malzemeler, petrokimya kökenli malzemelerin yerine kullanılabilir. Bu malzemeler, ambalaj malzemelerinden tekstil ürünlerine kadar birçok alanda çeşitli uygulamalara sahiptir. Örneğin, biyobozunur plastikler, günlük yaşamda ambalaj malzemeleri olarak kullanılarak çevre dostu seçenekler sunabilir. Diş hekimleri biyoaktif kaplamalar ve malzemeler kullanarak diş restorasyonları için daha doğal ve uyumlu seçenekler sağlayabilir. Biyomalzemelerin tıbbi implantlarda, protezlerde ve dikiş malzemelerinde de yaygın olarak kullanıldığı biliniyor. 

Biyolojik temizlik malzemeleri: Biyolojik temizlik maddeleri, bakteriyel kültürlerden elde edilen enzimleri içerir. Bu temizlik maddeleri, kimyasal temizlik ürünlerine göre daha çevre dostu ve biyolojik olarak parçalanabilir özelliklere sahiptir. Bu da çeşitli endüstrilerde, özellikle temizlik ve hijyen sektörlerinde sürdürülebilirlik odaklı çözümlerin benimsenmesine olanak tanır. Biyo-deterjanlar, içinde yararlı bakteri kültürü bulunan probiyotik temizleyiciler, limon ve sirke gibi doğal asitleri içeren temizleyiciler, bitkisel yağ bazlı temizleyicileri biyolojik temizlik malzemeleri örnekleri olarak sayabiliriz. 

Petrokimya endüstrisinde mühendisler ve araştırmacılar çevre dostu ve sürdürülebilir malzemeler arayışında. Poliüretan ve polietilen gibi petrokimyasal kökenli malzemelerin bitkisel kaynaklı hammaddelerden, biyolojik atıklardan veya diğer biyolojik kaynaklardan elde edilmesi üzerine çalışmalar devam ediyor. Biyobozunur poliüretan (bio-PUR) ve biyobozunur polietilen (bio-PE) gibi biyolojik kaynaklı polimerleri buna örnek olarak gösterebiliriz. Elbette biyolojik bazlı malzemelerin üretiminin de maliyet, performans gibi pek çok dinamiğe bağlı olduğunu söylemeliyiz. 

Doğa dostu bir yaklaşım benimsiyor, sürdürülebilir kimyaya inanıyoruz 

Petrokimsayallar, aslında gündelik hayatımızda pek çok yerde kullandığımız ürünlerin içinde yer alıyor. Bu konuyu daha önce “Günlük Hayatta Sürekli Kullandığımız Petrokimya Ürünleri Neler?” yazımızda ele almıştık. Biyolojik kaynaklardan elde edilen petrokimya ürünleri ise, çevre dostu yaklaşımıyla daha sürdürülebilir bir seçenek olması açısından önem taşıyor. Doğal kaynaklarımızı daha etkin ve verimli bir şekilde kullanarak çevreye verdiğimiz zararı azaltabilir ve daha doğa dostu bir yaklaşımla sürdürülebilir bir gelecek inşa edebiliriz. 

SOCAR Türkiye olarak topluma ve doğaya olan sorumluluklarımızın bilinci ve temiz bir geleceğe olan sonsuz inancımızla; sosyal, ekonomik ve çevresel etkilerimizi etkin bir şekilde yönetmeyi hedefliyor, başta faaliyet gösterdiğimiz bölgeler ve sektörler olmak üzere tüm dünyada sürdürülebilir gelişimin desteklenmesine öncülük ediyoruz. Grup şirketlerimizle birlikte faaliyet gösterdiğimiz her alanda Sürdürülebilirlik Politikamızı yol haritası olarak benimsiyor ve değer zincirimizin her aşamasında sürdürülebilir büyüme ve kalkınmayı destekliyoruz. 
Bugünün enerjisiyle daha güzel yarınlar için çalışıyoruz.